Journalisten willen graag kennis maken met rekenkamers
Een interview met Bas van Sluis, Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant
Op 8 april verscheen een artikel over de rekenkamers in de drie Noordelijke provincies in het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant. Onderzoeksjournalist Bas van Sluis kwam op het idee voor dit artikel na een bijeenkomst in Zwolle van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten. Dirk Jan Droogh, voorzitter van de rekenkamer Zwolle, maakte zoveel indruk met zijn verhaal dat Van Sluis besloot onderzoek te doen naar het verschijnsel in het Noorden.
Het artikel, dat Van Sluis samen met Hanneke Slob schreef, leverde een belangwekkend artikel op waarin duidelijk werd dat het budget in een groot aantal gemeenten vrij laag was. Enkele reactie rekenkamers reageerden volgens Van Sluis wat geagiteerd, omdat de getallen niet goed vergelijkbaar waren. Van Sluis had een enquête aan alle gemeenteraden gezonden, maar enkele gemeenten verstonden bij rekenkamerbudget uitsluitend het onderzoeksbudget, andere hadden de secretariële ondersteuning erbij inbegrepen, terwijl weer andere de vacatiegelden de rekenkamerleden erbij hadden opgeteld. Rekenkamerleden herkennen dat als de vraag niet scherp is gesteld, dit soort ongelukken voorkomen.
Van Sluis valt op dat rekenkamerrapporten vaak zeer genuanceerd zijn. Hij verwachtte dat, het woord leende hij van Droogh, rekenkamers meer afrekenkamers zijn, maar dat blijkt niet het geval. Hij respecteert de neiging tot nuancering, maar vermoedt dat de raad wel eens beter geholpen zou zijn als een rapport scherpere conclusies zou stellen. Een voorbeeld hoe het ook kan is het rapport over de IJsbaan in Hoogeveen. Hier werd zeer scherp aangetoond dat Hoogeveen wel erg zware financiële risico’s nam. De raad reageerde hier aanvankelijk weinig dualistisch op, maar heeft enkele maanden later alsnog besloten de adviezen op te volgen door een stokje te steken voor de realisatie van de ijsbaan. Dat het rapport al uit 2019 stamt, laat zien dat er in het Noorden niet veel voorbeelden van al te scherpe rapporten bij lokale rekenakers te vinden zijn.
Overigens lijken niet alle rekenkamers overtuigd van de voordelen van aandacht in de media. Toch zou een aantal rekenkamers wel meer aandacht willen voor hen heeft van Sluis wel een tip. Hij geeft als goed voorbeeld de Noordelijke Rekenkamer die onderzoeken op tijd onder embargo naar de pers zendt. Zo kunnen journalisten op de dag van openbaarmaking aandacht geven aan het rapport. ‘We zullen ook eerder geneigd zijn dat te doen dan als we het rapport pas krijgen op het moment dat het in de raad komt,’ aldus Van Sluis. Embargo’s en afspraken met rekenkamers worden in de regel gerespecteerd, omdat journalisten afhankelijk zijn van diegenen die hen het nieuws brengen.