Auteur: NVRR Secretariaat

De minister heeft zijn standpunt bepaald. Het definitieve wetsvoorstel is met een begeleidende nota naar de kamer gestuurd. Zie https://www.binnenlandsbestuur.nl/financien/nieuws/binnen-jaar-moeten-rekenkamers-onafhankelijk-zijn.12720650.lynkx.

Elke gemeente moet een rekenkamer krijgen zonder raadsleden. Dat is niet helemaal conform de wens van onze vereniging. Maar het is wel goed dat er nu een volgende stap in dit al langdurende proces wordt gezet. Het is jammer dat er geen duidelijkheid wordt geschapen over wat 'voldoende' budget is. Maar op dit punt denkt de NVRR wel mee, zie elders in de nieuwsbrief, over de inspiratiekaders. De Kamer heeft in een eerder stadium uitgebreid aandacht besteed aan het wetsvoorstel en er zijn ook allerlei vragen gesteld waar de nota ook een antwoord op is. Het is afwachten of en hoe de Kamer in deze fase van besluitvorming met het wetsvoorstel aan de slag gaat. We blijven nieuwsgierig. Gemeenten krijgen in ieder geval na publicatie in de Staatscourant een jaar de tijd om zo nodig de verordening aan te passen. Waar nodig zal de NVRR gemeenten daarbij ondersteunen.

Het bestuur heeft besloten de ALV op vrijdag 26 juni te organiseren. In ieder geval het jaarverslag en de jaarrekening van 2019 staan op de agenda, samen met een update over de voortgang van de verdere professionalisering van de vereniging. Voorlopige plannen zijn om de ALV te combineren met een mini-conferentie.

Het zijn bijzondere tijden en we kunnen niet zien wat de nabije toekomst ons brengt. Veel evenementen worden verplaatst, zoals bijvoorbeeld het minicongres in Alphen a/d Rijn dat gepland stond voor 27 maart 2020. In deze tijd van verbinding hebben we contact gezocht met de organisatoren van de mini-conferentie in Alphen a/d Rijn en gepolst om voor de ALV en mini-conferentie van 26 juni samen op te trekken. Precieze plannen worden zo spoedig mogelijk bekend gemaakt. Uiteraard houden we rekening met de noodmaatregelen in verband met de corona-crisis.

Blijf gezond en volg de maatregelen van de overheid op.

In de vorige nieuwsbrief stond een oproep voor versterking van het O-team. Dat is niet zonder resultaat gebleven. Sinds maart 2020 hebben we twee nieuwe leden: Ruud van Druenen en Andre van Hengeveld. We zijn verheugd met hun komst en kijken uit naar een goede samenwerking. Hieronder stellen zij zicht voor.

Verder willen we Geerten Kruis en Etienne Lemmens die gestopt zijn nog heel hartelijk danken voor hun inzet. Zij hebben het afgelopen jaar het ‘Doe mee’ onderzoek mogelijk gemaakt.

Ruud van Druenen

Sinds de zomer van 2019 ben ik lid van de Wageningse Rekenkamer. Rekenkamerwerk brengt mijn voorliefde voor het doen van onderzoek en het werken in een politieke omgeving samen. Na het afronden van mijn studie politicologie ben ik als beleidsadviseur en -onderzoeker werkzaam geweest op verschillende Haagse ministeries. Daar heb ik ervaren hoe belangrijk goede beleidsevaluatie is voor het vormgeven van doeltreffend en doelmatig beleid. Momenteel ben ik werkzaam als promovendus en docent bij het departement bestuurskunde van de Radboud Universiteit. Als lid van het O-team wil ik me graag inzetten voor het opbouwen en verspreiden van relevante kennis over rekenkamerwerk om zo een bijdrage te kunnen leveren aan nog betere lokale rekenkamers.

Andre Hengeveld

Vanaf 2005 ben ik betrokken geraakt in het werk van een lokale rekenkamer en heb dat in de eerste jaren voor een aantal gemeenten en een waterschap mogen doen. Momenteel ben ik voorzitter van de rekenkamer Land van Cuijk ( vijf gemeenten ) en voorzitter van de rekenkamer van waterschap Hollandse Delta. Mijn achtergrond als organisatieadviseur / registeraccountant heeft  me van meet af aan in staat gesteld, me op mijn gemak te voelen om beleidsonderzoek te doen en voor raden cq algemeen bestuur door middel van heldere rapportages praktische ondersteuning te bieden bij hun bestuurlijke verantwoordelijkheden. Sinds kort lid van het O-team waarmee ik hoop bij te dragen aan een kwalitatieve impuls van beeld en functioneren van rekenkamers.

Ook behoefte aan een goed gesprek over rekenkamerwerk? De NVRR biedt nu een uur gratis coaching aan door de ontwikkelaars van het Rekenkamerkompas. Lees deze vier ‘reviews’. Het aanbod geldt tot mei 2020.

1. Esther Fogl (lid en secretaris van de RKC Noordoostpolder)
   
   “Onze vraag: hoe zorg je voor een goede relatie met de raad en het college? Je werkt aan hetzelfde doel, maar dat voelt soms niet zo. De komst van een nieuwe voorzitter leek ons een mooie aanleiding voor een coachingsgesprek. We hebben ook nieuwe ideeën opgedaan over het ophalen van onderwerpen. En we gaan ons werkproces beter uitleggen aan ambtenaren. Coach Marije heeft ons uitgedaagd om anders te kijken. Een aanrader.”
2. Stan Hermans (raadsadviseur gemeente Goes en secretaris RKC)
   
   “Ik heb samen met onze voorzitter een telefonische coachingssessie gehad. We willen onze slapende rekenkamercommissie nieuw leven inblazen. Het zou mooi zijn als de leden de toegevoegde waarde van een onderzoek zien en zich echt mede-eigenaar voelen. We vroegen ons concreet af hoe je een verkennend onderzoek kunt opzetten. Een van de tips: noem het een verkenning, geen onderzoek. Dan haal je veel op zonder dat het later dubbelop voelt. Met zo’n concrete tip kun je meteen je voordeel doen.”
3. Gerrit Hagelstein (voorzitter van de RKC Lingewaard)
   
   “Wij hebben sinds een jaar een nieuwe samenstelling. Daarom hebben we de coaching uitgebreid tot een teammiddag, om afspraken te kunnen maken over onze werkwijze. Welke eisen stel je aan goed onderzoek? Wat heb je nodig aan ondersteuning? Hoe ben je een goede opdrachtgever? Coach Vincent leidde het gesprek. We hebben nu een fijn actielijstje. Vincent heeft kennis van zaken, het was een inspirerende middag.”
4. Nelleke van Proosdij (raadsadviseur gemeente Enschede en secretaris RKC)
   
   “Het aanbod van een coachingssessie sprak ons meteen aan. Leuk, eens met een frisse blik naar je eigen werk kijken. We kozen een onderwerp dat anders niet zo snel op de agenda komt: communicatie en publiciteit. We vroegen ons af of we meer wilden of konden communiceren met ‘de stad’ over onze onderzoeken, maar kwamen er op uit dat voor onze rekenkamer de raad de belangrijkste partner is. We gaan als eerste stap de raad nu beter informeren bij de start van elk onderzoek. Niks ingewikkelds, maar gewoon een goed idee.”

Gratis coaching

Maak nu gebruik van de NVRR-coaching. De NVRR biedt je een gratis coachingsgesprek aan van een uur met een van de makers van het Rekenkamerkompas (wil je langer aan de slag, kan dit natuurlijk op eigen kosten). Je bepaalt zelf het onderwerp. Vul het formulier in en wij nemen contact op.

Welke omstandigheden bepalen de kwaliteit van een rekenkameronderzoek? We vroegen het drie ervaringsdeskundigen, die zowel de kant van de onderzoeker als van de rekenkamer kennen. Hier samengevat in zeven succesfactoren voor goed onderzoek.

1. Een duidelijke vraag en aanleiding

Het begint bij een goede onderzoeksvraag. En dat is nog niet zo eenvoudig, is de ervaring van Jos Mevissen, die meer dan 35 jaar onderzoek uitvoerde en begeleidde bij een onderzoeksbureau en nu adviseert over beleidsevaluaties. “De vraag waar rekenkamers mee komen is vaak onduidelijk. En te breed voor het beschikbare budget. Als je dan vraagt naar de aanleiding, hoor je ‘de raad wil dit weten’. Maar waaróm wil de raad dit weten. Een rekenkamer moet zich bovendien afvragen wat ze met het onderzoek wil: haar controlerende óf ondersteunende rol uitoefenen. Dat maakt de vraagstelling ook scherper.”

2. Eigen vooronderzoek

Niet voor niks doet Marc van Rosmalen, voorzitter van de rekenkamer in Zaltbommel, graag zelf vooronderzoek voor hij een onderzoeksbureau brieft. “We zoeken naar rapporten die andere rekenkamers over een onderwerp hebben laten maken. Wat leverde dat op? We vragen ook gemeentelijke documenten op en spreken inhoudelijk betrokkenen. We willen een relevante vraag, geen open deuren. Dit alles levert een paar A4 op met een situatieschets, aanleiding, probleemstelling en mogelijke vragen. We laten de raad aanvullen, maar maken zelf de startnotitie.”

3. Wederzijds vertrouwen

Naast het nodige voorwerk is wederzijds vertrouwen nodig, stelt Gert-Jan Broer. Hij deed jaren onderzoek, was directeur van een rekenkamer en werkt nu als raadsadviseur voor de gemeente Almere. “Want de onderwerpen die aan de orde zijn, zijn vaak minder meetbaar dan je denkt. Wil je per se weten of het doel uit nota X is gehaald? Of wil je weten welke doelen inmiddels haalbaar zijn? De wereld verandert en onderzoekers moeten daar ook oog voor hebben. Dat vraagt flexibiliteit en vertrouwen van beide kanten.” Marc: “Ik waardeer eigen initiatief van een bureau. Je wilt immers dat er meer uitkomt dan je er zelf in stopt.”

4. Een gesprek over proces en relatie

Juist omdat je niet precies weet wat je gaat tegenkomen, is een goed gesprek vooraf nodig, zeggen de drie deskundigen. Over de vraag zelf, zegt Jos, en het gewenste resultaat. Gert-Jan vult aan: “De rekenkamer wil een ronkend rapport en simpele conclusie, maar de werkelijkheid is niet simpel. Hoeveel ruimte zit daar?” Marc zegt het als volgt: “Wat je inhoudelijk gaat tegenkomen weet je niet. Des te belangrijker om het proces en de relatie helder te hebben – wat verwacht je van elkáár.”

5. Enige kennis van elkaars werk

Volgens Gert-Jan is het handig als onderzoekers begrip hebben van het werk van gemeenten. “Een onderzoeker moet afstand hebben, maar wel de complexiteit van het werk van gemeenteambtenaren snappen. Ik heb te vaak gezien dat rapporten door hen niet werden herkend. Dat is jammer, want zij moeten wel met de conclusies aan de slag.” Andersom vindt Jos het prettig als een rekenkamer weet hoe je beleidsonderzoek doet. “Dat praat een stuk makkelijker. Ook tijdens het onderzoek wil je kunnen sparren met iemand die inhoudelijk op de hoogte is. Een secretaris is dat bijvoorbeeld niet altijd.”

6. Draagvlak in de organisatie

Begrip is dus belangrijk. Maar draagvlak ontstaat niet alleen door inhoudelijke afstemming. Marc: “Sowieso moet de organisatie vooraf op de hoogte zijn van de onderzoeksplannen van de rekenkamer. Betrokkenen moeten zich niet overvallen voelen als ze gebeld worden door een onderzoeker. Als er toch wrijving ontstaat moet je als rekenkamer ingrijpen – of liever daarvoor al. Maak dus duidelijke afspraken over het proces, over welke gegevens gedeeld kunnen worden en werp je bij onduidelijkheid op als bemiddelaar.” Gert-Jan is het eens: “Draagvlak is belangrijk. Het is niet niks voor een ambtenaar als er onderzoek naar ‘zijn’ onderwerp wordt gedaan.”

7. Reële verwachtingen

En wat als het resultaat dan toch tegenvalt? Is dat te voorkomen? Marc: “Ik spreek altijd van tevoren af hoeveel tijd er nog is voor aanvullende vragen. En ik vraag het bureau om bevindingen, niet om conclusies. Die schrijven wij altijd zelf.” Gert-Jan oppert om de fixed price eventueel los te laten. “Als je aanvullende vragen wilt kunnen stellen, moet de prijs ook flexibel zijn.” Dat vindt ook Jos. En deze houdt vast aan zijn stelling dat de onderzoeksvraag bepalend is: “Als die deugt, weet de opdrachtgever wat hij kan verwachten. Dan kan de uitkomst eigenlijk niet tegenvallen – hooguit nieuwe vragen oproepen.”

Meer weten

Wil je meer weten over onderzoek? Lees dan de tips en voorbeelden uit het Rekenkamerkompas (pag. 13-15). Vragen over de genoemde voorbeelden? Stuur een mail en wij brengen je met de juiste mensen in contact.

Gratis coaching

Vragen over de aanpak van jouw rekenkamer? Maak dan nu gebruik van de NVRR-coaching. De NVRR biedt je een gratis coachingsgesprek aan van een uur met een van de makers van het Rekenkamerkompas (wil je langer aan de slag, kan dit natuurlijk op eigen kosten). Je bepaalt zelf het onderwerp. Vul het formulier in en wij nemen contact op.