De presentaties en verslagen van de workshops tijdens de AR Samenwerkingsdag op 18 september jl., zijn beschikbaar in de bibliotheek (publicaties) op de website van de NVRR.
Een terugblik op deze dag is al eerder geplaatst.
Voor tweede maal in tien jaar onderhoudsachterstanden
De minister van Infrastructuur en Milieu (IenM) heeft nog te weinig geld uitgetrokken voor het in goede staat houden van autosnelwegen en autowegen tot en met 2020. De Tweede Kamer heeft geen goed zicht op de kosten hiervan, terwijl zij uiteindelijk moet instemmen met de bestedingen uit het Infrastructuurfonds. In 2011 moest de minister van IenM voor de tweede maal binnen tien jaar een inhaalactie uitvoeren omdat het budget voor instandhouding van de hoofdwegen structureel lager was dan nodig. Onderzoek van de Algemene Rekenkamer wijst nu uit dat de minister in 2011 met € 700 miljoen te weinig heeft gerekend tot en met 2020. Ook met de maatregelen die de minister daarna heeft genomen resteert een financieel tekort. Hierdoor zijn risico’s ontstaan voor de doorstroming op en kwaliteit van de hoofdwegen. Dat komt doordat maatregelen voor onderhoud, renovatie en vervanging worden uitgesteld. Achterstallig onderhoud wegwerken is bovendien vaak duurder.
Voor het onderhoud van de hoofdwegen heeft de rijksoverheid jaarlijks zo’n € 500 miljoen beschikbaar. Daar komen de kosten van vervanging en renovatie nog bovenop. In 2011 stelde de minister van IenM vast dat zij tot 2020 voor de instandhouding van wegen, spoor en vaarwegen een tekort van opgeteld € 4,8 miljard had, waarvan € 2,9 miljard bij het hoofdwegennet. Daarvoor heeft zij sindsdien een aantal maatregelen getroffen. Het op 15 oktober 2014 gepubliceerde onderzoeksrapport Instandhouding hoofdwegennet van de Algemene Rekenkamer wijst uit dat het tekort hoger was dan de minister veronderstelde. Zo was in 2011 al sprake van achterstallig onderhoud van ongeveer € 300 miljoen. Deze achterstand was eind 2013 toegenomen tot circa € 400 miljoen. Achterstallig onderhoud kan leiden tot maatregelen als snelheidsbeperkingen op wegen of beperkingen voor zwaar verkeer op bruggen.
Verder staat nog niet vast of Rijkswaterstaat met efficiënter werken voldoende bespaart om het budgettekort te verminderen.
Rijkswaterstaat beheert voor de minister van IenM onder meer de auto(snel)wegen en alles wat daar bij hoort. Het inzicht van deze dienst in de noodzakelijke instandhouding moet verder verbeteren. Rijkswaterstaat kijkt daarbij nog onvoldoende naar de levenscyclus van de wegen en kunstwerken. De Algemene Rekenkamer beveelt aan dit consequent in de praktijk toe te passen. Ook is het gewenst dat Rijkswaterstaat overgaat naar een volledig baten-lastenstelsel. Het is mede te wijten aan de beperkingen van het kasstelsel (dat Rijkswaterstaat en ministerie nu hanteren) dat voor de tweede maal binnen tien jaar sprake is van een tekort in het budget en onderhoudsachterstand bij het hoofdwegennet.
Het is belangrijk dat de Tweede Kamer van de minister betere informatie krijgt over de kosten van de instandhouding van de hoofdwegen. Anders wordt de Kamer, gezien het budgetrecht, niet goed in staat gesteld eigen afwegingen te maken tussen aanleg van nieuwe infrastructuur en instandhouding van bestaande wegen.
Rijkswaterstaat beheert 5.500 kilometer aan auto(snel)wegen. In 2012-2013 moest op 71 plekken een snelheidsbeperking opgelegd worden, omdat het wegdek niet meer aan de normen voldeed. In het eerste kwartaal van dit jaar moesten vanwege de onderhoudsstaat van negen bruggen en viaducten zwaardere voertuigen geweerd worden. Naast wegen beheert Rijkswaterstaat 22 tunnels, 2.760 viaducten, 25 ecoducten en 746 bruggen. Rijkswaterstaat beschikt over zes verkeerscentrales, tal van informatiesystemen en beheert ook 860 kilometer aan geluidsschermen en -wallen. De werkwijze en aansturing van Rijkswaterstaat is de laatste jaren verbeterd. Toch is het inzicht in wat wanneer vervangen moet worden niet compleet. Rijkswaterstaat hanteert het kasstelsel. Daarmee komen er geen reserveringen op de balans. Pieken en dalen in uitgaven kunnen niet opgevangen worden en daarmee sluit het kasstelsel niet aan op het kasritme bij kapitaalgoederen waartoe het areaal behoort, inclusief geleiderails, matrixborden en bijna 90.000 verlichtingsarmaturen.
De Algemene Rekenkamer beveelt daarvoor de volledige overstap aan naar een baten-lastenstelsel. Dat is transparanter en maakt een meerjarenplanning mogelijk.
De minister van IenM geeft in reactie op de bevindingen aan niet op voorhand alle risico’s volledig af te dekken, maar budget te reserveren als de veiligheid of de doorstroming in het geding is. Over achterstallig onderhoud stelt de bewindsvrouw dat een zekere mate van spanning aanvaardbaar is. Bij bezuinigingen is onderhoud aan de hoofdwegen buiten schot gebleven. Op dit moment worden diverse verbeteringen in de aansturing en werkwijze van Rijkswaterstaat doorgevoerd.
De Algemene Rekenkamer benadrukt in haar nawoord dat de informatie voor de Tweede Kamer beter moet. Bij het budgetrecht past dat de Kamer in staat moet worden gesteld eigen afwegingen te maken tussen aanleg en onderhoud van wegen. De verbeteringen die de minister schetst voor het financieren van de instandhouding zijn onvoldoende om herhaling van de budgettaire problemen uit 2003 en 2011 te voorkomen.
Verslag workshop A tijdens de AR Samenwerkingsdag op 18 september 2014. Presentatie werd gegevendoor: Koos Postma (projectleider, Algemene Rekenkamer) en Hilde van Dijk (senior onderzoeker, Algemene Rekenkamer)
Besproken onderwerpen:
– De ervaring van de AR met onderzoek naar de Participatiewet
– De lessen die de AR geleerd heeft van het onderzoek naar de Participatiewet in Hoorn
– Concrete handvatten voor onderzoek naar de Participatiewet in andere gemeenten
Verslag workshop E tijdens de AR Samenwerkingsdag op 18 september 2014. Het verslag geeft de kernpunten van de discussies in de workshop weer, als aanvulling op de sheets. De workshop werd geleid door Rudi Turksema (Algemene Rekenkamer) en begon met de vraag: hoeveel ervaring heeft uw gemeente en uw rekenkamer met open
data? Deelnemers konden hun gemeente positioneren op een kwadrant, maar vonden het lastig hun positie ten opzichte van andere gemeenten te bepalen.
Verslag workshop C tijdens de AR Samenwerkingsdag op 18 september 2014. Bob van der Meijden van de VNG gaf aan het begin van de workshop een presentatie over de Wmo 2015. Daarbij ging hij in op wat er gaat veranderen, de verschillen tussen gemeenten in de aanpak van deze decentralisatie en de kansen en risico’s van de Wmo 2015. De presentatie is opgenomen bij het verslag
Maandag 22 september heeft de Algemene Rekenkamer de website www.checkjeschoolgebouw.nl gelanceerd. Hierop kunnen leraren, leerlingen en ouders in het primair en voortgezet onderwijs hun schoolgebouw beoordelen. Ook kunnen zij foto’s van hun gebouw uploaden. Met de antwoorden en foto’s willen we de geschiktheid van de gebouwen voor het onderwijs laten zien. Deelnemers zien direct de resultaten voor hun school tot dan toe, afgezet tegen het landelijk gemiddelde. De site blijft open voor onderzoek tot 26 oktober 2014. Daarna zijn de resultaten (het landelijk gemiddelde en het resultaat per school) voor iedereen zichtbaar.
Wilt u ons helpen bij ons onderzoek? Doe dan mee via de website en/of breng het onderzoek onder de aandacht bij leraren, leerlingen en ouders in uw omgeving. Het zou ons ook erg helpen als u de komende maand op social media wil meepraten, retweeten, delen en liken.
Breder onderzoek
Dit online gebruikersonderzoek is onderdeel van een breder project. We onderzoeken ook hoe gemeenten en schoolbesturen samen het rijksbeleid voor onderwijshuisvesting uitvoeren. Daarbij richten we ons onder meer op de verdeling van taken tussen gemeenten en schoolbestuur, en in het bijzonder op doordecentralisatie (het overdragen van gemeentelijke huisvestingstaken en de bijbehorende middelen aan het schoolbestuur) en de consequenties daarvan voor de invulling van de zorgplicht voor onderwijshuisvesting door gemeenten. Andere thema’s zijn renovatie en multifunctionele centra, al of niet in samenwerking met woningcorporaties.
Voor dit deel van het onderzoek hebben we casusonderzoek gedaan in zes gemeenten en analyseren we doordecentralisatiecontracten. Bovendien maken we dankbaar gebruik van de ruim vijftig rapporten van lokale rekenkamers over onderwijshuisvesting. Een overzicht van de ons bekende rapporten treft u in bijgevoegd Excel bestand (bestand 1). Het eindrapport publiceren we in het voorjaar van 2015.
Achtergrond
Goede schoolgebouwen zijn belangrijk voor de kwaliteit van het onderwijs. Nederland telt ruim 10.000 schoolgebouwen voor basis, voortgezet en speciaal onderwijs. In 2012 gaven schoolbesturen en gemeenten ongeveer € 2,6 miljard uit om scholen te bouwen, te onderhouden, schoon te maken, te verwarmen en verlichten. Sinds 2009 is er al veel te doen over schoolgebouwen, onder meer over het gebrek aan frisse lucht, de aanwezigheid van asbest en de suboptimale taakverdeling tussen gemeenten schoolbesturen op het vlak van huisvesting die is vastgelegd in de onderwijswetgeving. Per 2015 wijzigt de taakverdeling tussen gemeenten en schoolbesturen in het primair onderwijs. Eerder publiceerden wij een brief aan de Tweede Kamer met aandachtpunten bij deze overheveling van de verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud van gemeenten naar schoolbesturen (zie bestand 2).
Kijk voor meer informatie over het volledige onderzoek op het werkprogramma van de Algemene Rekenkamer: http://bit.ly/AROWH1 of mail J.Burgert@rekenkamer.nl. U kunt ons volgen op @Rekenkamer, www.facebook.com/rekenkamer en #checkjeschoolgebouw.
De Staatsrechtconferentie van 2014 heeft als thema: De architectuur van het openbaar bestuur. Over collectieve en individuele besluitvorming. Zij vindt plaats op vrijdag 19 december in Groningen. Centraal staat de vraag of de wijze waarop individuele en collectieve besluitvorming en de verantwoording daarover is vormgegeven nog steeds adequaat is.
Vanuit de NVRR contacten met "Bouwstenen voor sociaal" ontvingen wij een interessante publicatie 'Handvatten voor rekenkameronderzoek naar vastgoed'. De interesse voor het vastgoed van gemeenten is sterk toegenomen. Leegstand op de vastgoedmarkt zorgt ervoor dat gemeenteraden ook de risico’s van het eigen bezit willen weten. In het artikel, dat in de NVRR bibliotheek is opgenomen, leest u waarom het zo belangrijk is duidelijke keuzen te maken bij Rekenkameronderzoek naar het gemeentelijke vastgoed.
Op 4 december organiseert Bouwstenen een bijeenkomst over dit onderwerp. In de Agenda leest u meer over deze bijeenkomst waarbij leden van rekenkamers een korting op de toegangsprijs krijgen.
Van de kant van diverse leden hebben we melding gekregen over het feit dat vanuit een adres in Amsterdam een verzoek wordt gedaan in het kader van de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) om informatie over de rekenkamers/ rekenkamercommissies. Hoewel de verzoeken aan de colleges van B&W worden gedaan, worden we als rekenkamers hier toch vaak mee geconfronteerd. Het gaat om maar liefst 18 vragen. Er zijn regelingen in de maak bij het Ministerie om dit soort verzoeken het hoofd te bieden, maar daar hebben we op dit moment nog niets aan. Er zit niets anders op dan de vragen tijdig te beantwoorden. Het is van groot belang hierbij de wettelijke termijnen in acht te nemen en eventueel uitstel te vragen. Overleg binnen uw gemeente altijd met de juridische afdeling of jurist als de beantwoording bij uw rekenkamer of rekenkamercommissie wordt neergelegd!
We wensen u veel succes!
Op 14 november 2014 houdt de Waterkring, waarvan de voorzitters van de rekenkamercommisies en rekeningcommissies bij waterschappen deel uit maken haar 2e najaarsvergadering en wel van af 13.30 (tot uiterlijk 17.30) bij de Unie van Waterschappen, Koningskade 40, 2596 AA te Den Haag. De bijeenkomst is vrij toegankelijk. Wel moet men zich vooraf per email aanmelden bij K. van Rietschoten of bij
A. Ranner.