In maart 2022 heeft de gemeente Zoetermeer een referendum georganiseerd, op initiatief van de bevolking, n.a.v. het besluit van de gemeenteraad over een nieuw afvalbeleid. Bij het referendum stemde 81% van de opgekomen kiesgerechtigden tegen de vraag: Wilt u dat het nieuwe afvalbeleid wordt ingevoerd? De gemeenteraad accepteerde deze uitkomst.
De raad heeft wel behoefte aan inzicht in de wensen en beweegredenen van de bevolking en heeft daarom het college verzocht om via de Stadspeiling nader onderzoek te doen.

Verder heeft het Seniorenconvent (een overleg van alle fractievoorzitters) aan de Rekenkamer gevraagd om een evaluatie uit te voeren over het referendum. N.a.v. deze evaluatie, concludeert de Rekenkamer onder andere dat:
– het doel van het referendum, namelijk het terugdraaien van een raadsbesluit, is bereikt. Het afvalbeleid was alleen te complex voor de eenvoudige keuze voor/tegen.
– de referendumverordening is verouderd, waardoor er ad hoc zaken geregeld moesten worden. Het probleem daarbij was dat alle betrokkenen kordaat aan de slag gingen, zonder dat rollen en taken voldoende duidelijk waren en werden uitgevoerd.

De raad wil het instrument referendum graag behouden en heeft besloten de referendumverordening te actualiseren. Nu is het nog zo dat elk besluit (mits juridisch mogelijk) referendabel wordt geacht, de Rekenkamer beveelt de raad aan hierover zelf de regie te voeren. Ondanks de aanbeveling van de Rekenkamer komt er geen vaste referendumcommissie.

Welke bijdrage heeft het referendum van maart 2022 geleverd aan de democratische besluitvorming over het afvalbeleid en welke lessen kunnen hieruit worden getrokken voor de verbetering van het referenduminstrument en de versterking van de lokale democratie?